Een merkwaardig gezicht, zo midden in de winter, een groep flamingo’s in het koude water van het Grevelingenmeer. 50 prachtig roze vogels op hoge poten verblijven op dit moment bij Battenoord aan de Grevelingen. Het is niet de eerste keer dat de flamingo’s in de winter hier neerstrijken. Ook de afgelopen jaren vloog een hele groep Flamingo’s vanuit Duitsland (Zwillbrocker Venn, nabij Eibergen direct over de grens) naar Nederland om te overwinteren.
Tropische vogels?
Flamingo’s zijn zonder twijfel vogels die tot de verbeelding van veel mensen spreken. Bij het horen van het woord flamingo, heeft iedereen direct een beeld voor ogen: een roze vogel met lange poten, een lange nek en een grote kromme snavel. Een vogel die in het water staat onder een tropische zon, met palmbomen op de achtergrond. Met name dat beeld van die tropische zon en de palmbomen doet de mensen verbaasd reageren als ze horen dat ook in Nederland in het wild flamingo’s voorkomen. Zulke roze vogels, met hun uitzonderlijke afmetingen moeten wel heel kwetsbaar zijn, en daarom van nature leven in paradijselijke omstandigheden. Flamingo’s zijn aldus beelddragers van het paradijs. Zo worden ze ook vaak voorgesteld in boekjes en in reclame-uitingen. Zo is de insteek van de toeristenvoorlichting op Bonaire. Het maakt duidelijk hoe onze perceptie van de werkelijkheid gevormd wordt door de manier waarop informatie tot ons komt. Het is dan ook een misverstand dat flamingo’s tropische vogels zijn. De Chileense flamingo leeft van nature in het Andesgebergte op een hoogte a 3000 meter en broeden bij temperaturen van -20 graden. Ze kunnen dus gemakkelijk overleven in Nederland. Zelfs als het in de winter komt tot een periode met sneeuw en ijs.
Water zonder ijs met veel voedsel
De reden dat flamingo’s naar de Grevelingen komen is het zoute water. In Duitsland waar ze vandaan komen, leven ze in zoet water en dat bevriest in de winter. Het zoute water niet waardoor ze ook in de winter gemakkelijk aan voedsel kunnen komen. Bovendien bevat het water van het Grevelingenmeer heel veel garnalen, algen en schelpdieren, het voedsel waar flamingo’s’ van leven. Flamingo’s’ zijn de afgelopen jaren niet alleen in Zeeland gesignaleerd, ook in de Waddenzee en zelfs Limburg (Arcen) zijn winterbestemmingen voor de vogels.
Roze
Die garnalen zijn trouwens niet de reden dat flamingo’s roze zijn. De flamingo’s in Arcen hebben nog nooit een garnaal gegeten en zijn ook roze. De roze kleur heeft overigens wel met een rode kleurstof te maken. Die komt ook voor in een algensoort. In de veren, snavels en poten van flamingo’s worden kleurstoffen aangetroffen die de flamingo’s hun kenmerkende rode, roze en violette kleuren geven. Deze stoffen behoren tot de zogenaamde carotenoïden. Carotenoïden zijn geelrode kleurstoffen die in velerlei planten (b.v. in wortelen en paprika, maar ook in gewoon gras) en dieren in de natuur voorkomen. Flamingo’s krijgen die kleurstoffen via hun voedsel binnen. Enzymen in het spijsverteringskanaal zetten de carotenoïden om in lichaamseigen kleurstoffen die in de naakte delen en de veren worden opgenomen.
Menselijke invloed
Er komen in Nederland verschillende soorten flamingo’s voor. Kleine en grote, voornamelijk uit Afrika en uit het zuiden van Europa. Deze vogels zijn sinds de jaren zeventig naar het noorden getrokken en zijn op diverse plaatsen in West-Europa te zien. Van de Chileense en de Caribische soorten wordt aangenomen dat ze hier door menselijke interventie zijn gearriveerd (weggevlogen uit gevangenschap of bewust losgelaten). Kennelijk kunnen deze vogels in een opwarmend Nederland met voornamelijk zachte winters goed overleven en zich voortplanten. Het helpt natuurlijk dat de opvallende vogels worden beschermd. Op de vaste broedplek in Duitsland worden de jonge vogels uit het ei geringd. Dat is nodig om het inzicht in het gedrag van vrij levende flamingo’s te vergroten.
Zelf kijken?
De komende wintermaanden zullen de flamingo’s nog wel in de Grevelingen bivakkeren voordat ze voor het nieuwe broedseizoen weer terugvliegen naar onze oosterburen. Wil je de vogels zelf bekijken, ga dan plaatje Battenoord in de gemeente Goeree-Overflakkee. Vanaf de dijk heb je goede kans deze paradijselijke vogels te zien naast de jachthaven.
Door: Margot Ribberink
Bronnen: MeteoGroup, omroep Zeeland, Treep, J.M (2007) Flamingo’s in Nederland